Το πλανητικό μας σύστημα

από τη Ζωή Κούρνια.


Γενικά

Οι πλανήτες είναι ουράνια σώματα που κινούνται γύρω από έναν απλανή αστέρα (που ονομάζεται ήλιος) σε κυκλικές ή ελλειπτικές τροχιές. Οι πλανήτες, σε αντίθεση προς τους απλανείς ήλιους, δεν εκπέμπουν δικό τους φως, παρά είναι ετερόφωτα ουράνια σώματα που αντανακλούν και τροφοδοτούνται από το ηλιακό φως.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι στο δικό μας πλανητικό σύστημα υπάρχουν 9 μεγάλοι πλανήτες που περιστρέφονται μαζί με τους 32 δορυφόρους τους, γύρω από τον Ήλιο. Εκτός όμως απ' αυτούς τους μεγάλους πλανήτες, στο διαστρικό κενό υπάρχει και ένας πολύ μεγάλος αριθμός κομητών, περίπου 1600 άλλοι μικροί πλανήτες (που ονομάζονται αστεροειδείς καθώς επίσης και άπειροι σε πλήθος μετεωροειδείς που δεν είναι τίποτ' άλλο από μικρές και μεγάλες πέτρες και βράχια.

Οι παρατηρήσεις των διαφόρων μελών του ηλιακού μας συστήματος, έχουν δείξει ότι όλα αυτά τα ουράνια σώματα έχουν κοινή προέλευση και ότι πιθανότατα δημιουργήθηκαν από ένα ενιαίο νεφέλωμα πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια!

Οι πλανήτες χωρίζονται σε δυο κατηγορίες: στους γήινους ή εσωτερικούς πλανήτες, που λίγο-πολύ έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά με αυτά της Γης, και στους εξωτερικούς πλανήτες, που έχουν δομή ανάλογη με του Δία. Οι γήινοι ή εσωτερικοί πλανήτες (δηλαδή η Γη, ο Ερμής, ο Άρης και η Αφροδίτη), έχουν όλοι σχετικά μεγάλη πυκνότητα, όπως η Γη, στερεά επιφάνεια με βραχώδη υφή και σχετικά μικρές διαστάσεις και μάζα. Αντίθετα, οι εξωτερικοί γίγαντες πλανήτες (Δίας, Κρόνος, Ουρανός και Ποσειδώνας) έχουν πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις και μάζα. Η μέση πυκνότητά τους είναι μικρή, μόλις μεγαλύτερη από αυτή του νερού. Ο Πλούτωνας, δεν μπορεί να καταταγεί σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες κι έτσι αποτελεί, ίσως, μια ιδιαίτερη κατηγορία από μόνος του.

Σχεδόν όλοι οι πλανήτες κινούνται κατά την ίδια φορά γύρω από τον εαυτό τους και γύρω από τον Ήλιο. Αυτή η φορά ονομάζεται ορθή φορά περιστροφής. Εξαίρεση αποτελούν οι πλανήτες Αφροδίτη και Ουρανός, που περιστρέφονται γύρω από τον εαυτό τους κατά την ανάδρομη φορά. Οι πιο πολλοί από τους δορυφόρους κινούνται γύρω από τους πλανήτες επίσης κατά την ορθή φορά.

Το πλανητικό μας σύστημα δημιουργήθηκε πριν από περίπου 4,9-10 δισεκατομμύρια έτη μέσα σε ένα τεράστιο αέριο στροβιλιζόμενο δίσκο. Όλοι οι πλανήτες έχουν ατμόσφαιρα, δεν είναι όμως ακόμη γνωστή η προέλευση της ατμόσφαιρας για τον κάθε ένα. Η θερμοκρασία των πλανητών εξαρτάται από την απόστασή τους από τον Ήλιο, από την αντανάκλαση της επιφάνειάς τους, από την ύπαρξη ατμόσφαιρας και φυσικά από τη σύνθεσή τους. Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει επίσης και το φαινόμενο του θερμοκηπίου για όλους τους πλανήτες που έχουν έστω και πολύ αραιή ατμόσφαιρα. Έτσι, ανάλογα με τη σύσταση και την πυκνότητα της ατμόσφαιρας, η θερμότητα του ηλιακού φωτός μπορεί να παραμένει εγκλωβισμένη στην επιφάνεια του πλανήτη, σε ανάλογο ποσοστό, με αποτέλεσμα τη διατήρηση της θερμοκρασίας σε σταθερά επίπεδα.


Περιγραφή πλανητών

Ερμής

Ο Ερμής είναι ο πιο κοντινός πλανήτης στον Ήλιο -και γι' αυτό άλλωστε είναι και ο πιο θερμός απ' όλους τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος- και διακρίνεται στον ουρανό νωρίς το πρωί ή κοντά στη δύση του Ηλίου 2 με 3 φορές το χρόνο.

Ο Ερμής είναι ένας μικρός πλανήτης, λίγο μεγαλύτερος από τη Σελήνη. Παρατηρήσεις που έγιναν από τη διαστημική βολίδα Mariner 10 έδειξαν πως η επιφάνειά του παρουσιάζει όψη ανάλογη με της Σελήνης, είναι δηλαδή γεμάτη από χιλιάδες κρατήρες. Το χαρακτηριστικό αυτό αναμενόταν μια και ο Ερμής δεν έχει κάποια κανονική ατμόσφαιρα, παρά μόνο ελάχιστα νέφη υδρογόνου.

Η περίοδος περιφοράς του γύρω από τον Ήλιο είναι 88 ημέρες (δηλαδή ένα έτος πάνω στον πλανήτη Ερμή ισούται με 88 ημέρες!) και της περιστροφής γύρω από τον εαυτό του 58,6 ημέρες.

Μια από τις αναπάντητες ανακαλύψεις που έκανε το Mariner 10 είναι η ύπαρξη μαγνητικού πεδίου στον Ερμή, γύρω από τον εαυτό του.

Αφροδίτη

Η Αφροδίτη είναι το λαμπρότερο ουράνιο σώμα, μετά τον Ήλιο και τη Σελήνη, και είναι ορατή κατά την ανατολή (Αυγερινός) και τη δύση (Έσπερος). Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι ότι σκεπάζεται από πυκνά νέφη, τα οποία αποτελούνται κατά 90% από διοξείδιο του άνθρακα και στα οποία οφείλεται η μεγάλη λαμπρότητά της.

Η απόσταση της Αφροδίτης είναι λίγο μικρότερη από αυτή της Γης. Πολλά διαστημόπλοια έχουν σταλεί για παρατήρηση των χαρακτηριστικών της Αφροδίτης, όπως τα Μariner, Βενέρα, Pioneer και Venus, που έδωσαν εξαιρετικά σημαντικές πληροφορίες. Μεγάλη έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι τα αντικείμενα, οι πέτρες και οι βράχοι εμφανίζουν σκιά, που σημαίνει ότι οι ακτίνες του ήλιου μπορούν και περνούν μέσα από την πυκνή ατμόσφαιρα της Αφροδίτης φωτίζοντας την επιφάνεια μ' ένα κοκκινωπό φως.

Επίσης μετρήθηκαν θερμοκρασίες εδάφους της τάξης των 500 οC, πιέσεις της τάξης των 90-95 atm και ταχύτητες ανέμων από 30 km/h ως 180 km/h.

Τέλος, έχει γίνει μια χονδρική χαρτογράφηση της Αφροδίτης που δείχνει πως έχει αρκετά όρη και τουλάχιστον ένα μεγάλο ηφαίστειο (όρος Maxwell) που πιθανότατα είναι ενεργό. Οι οροσειρές που είναι ψηλότερες από τη μέση επιφάνεια της Αφροδίτης έχουν ονομαστεί ήπειροι, από τις οποίες οι σημαντικότερες είναι η Χώρα Ιστάρ, η Περιοχή Άλφα και η Περιοχή Βήτα.

Ένα από τα ιδιόρρυθμα χαρακτηριστικά της Αφροδίτης είναι ότι η περίοδος περιστροφής και περιφοράς της Αφροδίτης είναι συντονισμένη με τη Γη κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να δείχνει πάντα την ίδια πλευρά της κάθε φορά που περνάει από τη Γη.

(Συνεχίζεται...)

<-- (προηγούμενη σελίδα)